Obserwowanie ptaków może okazać się dla dziecka fascynującą przygodą oraz okazją do nauki systematyczności i odpowiedzialności. Jak najlepiej zainteresować dziecko żyjącymi obok nas ptakami i ogólniej przyrodą, podpowie Magdalena Chrzanowska – Kierownik Zespołu Edukacyjnego w Ogólnopolskim Towarzystwie Ochrony Ptaków.

Magdalena E. Sala: Dziecko, wkraczając w etap pytań „o wszystko”, pewnego dnia zapyta rodzica: Po co na świecie są ptaki? Co wtedy odpowiedzieć?

Magdalena Chrzanowska: To dość filozoficzne pytanie. Należy odpowiedzieć, że zwierzęta nie powstają w jakimś celu. Nie powstały również dla naszej przyjemności. Ptaki zagospodarowały sobie ciekawą niszę, mieszkając ponad naszymi głowami. Warto wspomnieć o ich ciekawej ewolucji, przy okazji podkreślić, że ptaki są równorzędnymi mieszkańcami Ziemi i należy je szanować.


Jak zatem wprowadzić dziecko w świat ptaków?

Nie powinno się mu przekazywać encyklopedycznej, suchej wiedzy. Nie zmuszajmy dziecka do nauki rozpoznawania poszczególnych gatunków. Obudźmy w nim emocje, a dziecko samo będzie chciało chłonąć tę wiedzę. Samo oczekiwanie na przylot ptaków czy poznawanie nowych gatunków powinno kojarzyć się z przygodą.


Panuje przekonanie, że w mieście ptaków jest jak na lekarstwo.

Wręcz przeciwnie, jest ich mnóstwo, tylko rzadko kiedy zadajemy sobie trud zbliżenia się do nich. W miesiącach letnich bardzo łatwo można zaobserwować jerzyki. Są to małe, brązowe ptaszki, które mieszkają wysoko w budynkach. Wielu z nas słyszy ich pisk, ale nie kojarzy tego dźwięku z ptakami. Warto usiąść z dzieckiem w parku albo na balkonie i cierpliwie wypatrywać ptaków, sięgając wzrokiem wyżej i dalej niż na co dzień.


W co warto się uzbroić, w jaki sprzęt, aby rodzinnie obserwować ptaki?

Najważniejsze to uzbroić się w chęć obserwacji. Warto zastanowić się nad idealnym miejscem do podpatrywania ptaków. Oczywiście, może to być  również okno naszego domu, zakładając, że nie mieszkamy na parterze w zatłoczonej dzielnicy. W mieście najłatwiej o ptaki w parkach, przy fontannach, czyli w spokojnych, zielonych miejscach.

Wybierając się na obserwację ptaków, należy pamiętać o ubraniu się w stonowane kolory, a unikać ostrych, pomarańczowych lub czerwonych ubrań. Można zabrać aparat fotograficzny, zrobione zdjęcia opublikować chociażby na portalu OTOP Junior (www.otopjunior.org.pl) lub wiosną na Spring Alive (www.springalive.net), naszych internetowych miejscach spotkań młodych miłośników ptaków. Lornetka nie jest konieczna, ale pozwoli dostrzec więcej szczegółów, dokładniej przyjrzeć się upierzeniu ptaka, jego budowie. Można też zabrać ze sobą notes, w którym zapiszemy obserwacje lub opiszemy nieznajomego ptaka, aby w domu móc upewnić się, jaki gatunek widzieliśmy.



















Wspomniała Pani o portalach OTOP kierowanych dla dzieci. Jak dziecko może się zaangażować w Wasze programy edukacyjne?

Dziecko może dołączyć do naszej organizacji poprzez członkostwo klasowe w Szkolnych Kołach OTOP, w ramach których współpracujemy z nauczycielami i przekazujemy im materiały dydaktyczne. Kolejna ścieżka to nasz portal internetowy OTOP Junior. Na naszych stronach młodzi miłośnicy przyrody znajdą piękne zdjęcia oraz gry, które w przystępny sposób pokazują świat ptaków.

Można również zaangażować się w nasze cyklicznie powtarzane projekty, na przykład w Spring Alive na wiosnę, Spotkania z Naturą latem, Europejskie Dni Ptaków jesienią czy Zimowe Ptakoliczenie zimą. Podczas każdej z tych akcji organizujemy wiele ciekawych wydarzeń: wycieczek, konkursów, uruchamiamy stoiska, na których można porozmawiać z naszymi pracownikami i wolontariuszami na temat ptaków, otrzymać materiały na interesujące nas (związane z ptakami) tematy. Nasze projekty co roku przyciągają tysiące uczestników. Całe rodziny chętnie uczestniczą w wycieczkach prowadzonych przez naszych wykwalifikowanych wolontariuszy, niezwykle popularne są również akcje zbierania ptasich obserwacji. Na przykład: celem Spring Alive jest obserwacja przylotów czterech gatunków ptaków, posłańców wiosny, czyli bocianów, jaskółek, jerzyków i kukułek. Ludzie zgłaszają swoje pierwsze wiosenne obserwacje na stronie Spring Alive, dzieci z wypiekami na twarzy sprawdzają, kto i gdzie zobaczył pierwszego ptaka, komentują obserwacje na blogu. Dodatkowych emocji dodaje fakt, że projekt jest europejsko-afrykański. Można zobaczyć, jak Polska wypada na tle innych krajów w rankingu zgromadzonych obserwacji.


Jaki ptasi gatunek przyciąga największą uwagę dzieci?

Bocian pozostaje poza konkurencją. Jest powszechnie lubiany, nie boi się ludzi, nie ucieka nawet przed tłumem rozentuzjazmowanych dzieci gromadzących się pod jego gniazdem. Poza tym jest duży, ma ładne kolory, czerwone nogi. Tak, bocian jest zdecydowanym królem dziecięcych obserwacji. Ale również jaskółki cieszą się dużą popularnością. Uwagę zwracają interesujące gniazda przyklejone do ścian domów. Otrzymujemy wiele maili od dzieci, które piszą, że na wsi widziały jaskółki budujące gniazda czy karmiące pisklęta. Czasem mali obserwatorzy śledzą losy jaskółczych rodzin od wiosny aż do jesiennych odlotów


A ptasie odkrycia?

Dzieci z zaskoczeniem odkrywają kosy, których wiele żyje obok nas... Jest to ptaszek troszkę mniejszy od gołębia, zupełnie czarny, z żółtym dziobem i nogami oraz żółtą obwódką wokół oka. Kosy w niezwykły sposób naśladują dźwięki otoczenia: odgłosy telefonów komórkowych czy sygnał karetki pogotowia. Bardzo podoba się to dzieciom i gdy już dostrzegą kosy, stają się ich prawdziwymi fanami.


Jak zatem wśród tej barwnej drużyny odnajduje się poczciwy wróbel?

Wróble najlepiej obserwować zimą, gdyż nie odlatują do ciepłych krajów. Razem z sikorkami są częstymi gośćmi karmników i wtedy  możemy im się bliżej przyjrzeć. Warto przy tej okazji podkreślić, że jeśli decydujemy się na dokarmianie ptaków, musimy to robić przez całą zimę. Ptaki mają swoje terytoria i wybierając przylatywanie do naszego karmnika, przyjmują go jako część swojego terytorium, jednocześnie rezygnując z ubiegania się o inne miejsca, gdzie mogą znaleźć pożywienie. Jeśli dziecku znudzi się karmnik i przestanie umieszczać w nim jedzenie, ptaki spotka tragedia, gdyż pozostaną bez źródła pożywienia. Dlatego jeśli już dokarmiamy ptaki, róbmy to odpowiedzialnie. Karmnik powinien funkcjonować od połowy października do początku kwietnia. Bo nawet jeśli śnieg stopnieje, przyroda jeszcze jest uśpiona i nie może zaoferować pożywienia dla ptaków w postaci owadów czy nasion roślin.


Ptaki uczą dziecko systematyczności.

Nie każdy ma psa, a dokarmianie ptaków wymaga odpowiedzialności. Przy okazji mamy doskonałą okazję by podpatrywać zachowanie naszych podopiecznych.



Jak najbardziej! Doskonały przykład stanowi pracownik naszego biura regionalnego w Trójmieście – Antoni Marczewski. Antek zaczynał przygodę z OTOP-em w wieku 9-10 lat. Brał udział w naszych konkursach rysunkowych, przesyłał listy z prośbą o identyfikację ptaków oraz sprawozdania z wakacyjnych obserwacji. Później jako wolontariusz zajmował się naszą stroną internetową oraz pomagał w akcjach terenowych. Teraz jest naszym etatowym pracownikiem.

Jeśli chodzi o rozwój pasji: często rodzice, którzy corocznie angażują się z dziećmi w Spring Alive czy Zimowe Ptakoliczenie pytają nas o możliwość udziału w bardziej wymagających projektach. Część z nich angażuje się w bardziej profesjonalną rejestrację obserwacji na portalu Awibaza, wielu powraca do nas jako wolontariusze. Często całe rodziny uczestniczą w naszych akcjach terenowych, pomagają nam prowadzić badania nad ptakami bądź przekazują wiedzę innym zainteresowanym przyrodą. Dla młodych ludzi wolontariat w organizacji zajmującej się ochroną przyrody to połączenie nauki i frajdy, pozwala też zdobyć pierwsze doświadczenia w pracy.


W październiku odbędą się Europejskie Dni Ptaków. Jest to świetna okazja do wprowadzenia dziecka w świat ptaków.

Co roku organizujemy wycieczki dla amatorów, miłośników ptaków, w których biorą udział również rodziny z dziećmi. Nie chodzimy po bagnach czy błotach, co sprawiłoby kłopot dziecku. Spacerujemy po parku czy ogrodzie zoologicznym. Podczas takiej wycieczki doświadczeni ornitolodzy, często wolontariusze, wskazują miejsca gdzie można dostrzec ptaki, ciekawie opowiadają o nich. Taka przygoda przygotowuje rodziców i dzieci do samodzielnego zgłębiania tematu świata ptaków i w wielu na całe życie rozpala miłość do przyrody..


Przydatne strony
www.springalive.net – strona wiosennego projektu liczenia bocianów, jaskółek, jerzyków i kukułek
www.otopjunior.org.pl – portal edukacyjny
www.otop.org.pl – strona Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Paków. Warto również obserwować profil OTOP na Facebook`u, gdzie znajdziemy wiele ciekawostek na temat ptaków.

Wywiad został przeprowadzony w ramach konkursu plastycznego Eko Inicjatywa „Poznaj polskie ptaki”. Prace dzieci nadesłane na konkurs trafią do Kids Gallery – charytatywnej galerii dziecięcej TouchofArt.eu, z której zysk w całości jest przekazywany wybranej organizacji pozarządowej. Eko Inicjatywa jest dedykowana Ogólnopolskiemu Towarzystwu Ochrony Ptaków.

Więcej o konkursie: www.touchofart.eu